عقبگرد مدیری: نقدی بر سریال «قهوه پدری» اثر مهران مدیری
پخش سریال "قهوه پدری"، به کارگردانی مهران مدیری به پایان رسید، اما آیا این سریال مانند سریال‌های قبلی مدیری پرمخاطب و موفق بوده است یا عقبگردی برای مهران مدیری محسوب می‌شود؟ در این نقد، می‌خواهیم به مقایسه سریال "قهوه پدری" با دیگر سریال‌های مهران مدیری بپردازیم و به سوال بالا پاسخ دهیم.
پدر قهوه
سریال "قهوه پدری" که قرار بود با نام "پدر قهوه" منتشر شود، مثل آثار دیگر مدیری سریالی طنز با درون‌مایه اجتماعی و اعتراضی داشت. ما مهران مدیری را با سریال‌های قوی‌تری چون "قهوه تلخ"، "مرد هزار چهره" و "هیولا" می‌شناسیم و خاطراتی که با سریال‌های قدیمی‌تر مهران مدیری داریم بسیار زیاد است. این سبک طنز مختص مهران مدیری است که افراد را با شخصیت‌های اگزجره نشان می‌دهد. اگزجره به این معنا که برای مثال انسان‌های ساده، بسیار ساده و ابله به نظر می‌رسند.
داستان و شخصیت پردازی سریال "قهوه پدری"
داستان سریال "قهوه پدری" حول محور خانواده‌ای می‌چرخد که می‌خواهند با راه‌اندازی کسب‌وکار قهوه از وضعیت بحرانی خانواده خود را تغییر دهند. پدر خانواده (سام درخشانی)، یک کتاب‌فروش ورشکسته، و مادر (ژاله صامتی) معاون بانک است. آن‌ها با پیشنهاد فردی به نام «اون» (مهران مدیری) مبلغ ۴ میلیارد تومان قرض می‌گیرند تا وارد تجارت قهوه شوند. با این حال، نوسانات قیمت‌ها و چالش‌های پیش‌بینی‌نشده، نقشه‌های آن‌ها را با مشکلات متعددی مواجه می‌کند. آن‌ها تصمیم برای دزدی از بانکی می‌گیرند که مادر خانواده در آن کار می‌کند.
از لحاظ شباهت شخصیت اول، سریال "قهوه پدری" تا حدودی به سریال "هیولا" شبیه است. در سریال "قهوه پدری" کارکتر جهان، یک فرد فرهنگی است که سال‌ها است در حوضه‌ی فروش کتاب کار می‌کند و اصطلاحا نون حلال وارد خانه خود می‌کند. در سریال "هیولا" هوشنگ شرافت (فرهاد اصلانی) یک معلم درستکار است که به دلیل فشار اقتصادی وارد فساد می‌شود. اما این کجا و آن کجا!
داستان سریال "قهوه پدری" چندین پله پایین‌تر از سریال "هیولا" قرار می‌گیرد، چون داستان برای شکل‌گیری درستش زمان بیشتری را طی می‌کند و مخاطب تا جا افتادن داستان باید تا قسمت ۶ صبر کند که همین قضیه موجب سر رفتن حوصله مخاطب می‌شود. اما برخلاف سریال "قهوه پدری"، در سریال "هیولا" این اتفاق از همان قسمت اول رخ می‌دهد و جذابیت الگوی داستانی و شخصیت داستان موجب کشش بیشتر برای پیگیری مخاطب می‌شود. چون زندگی هوشنگ شرافت برای ما ملموس‌تر از زندگی کارکتر جهان است و خب شخصیت‌پردازی جهان بسیار کم‌بارتر و کمرنگ‌تر از هوشنگ شرافت در سریال "هیولا" است.
سبک طنز سریال "قهوه پدری"
سریال "قهوه پدری" به علاوه ریتم کندش، شخصیت‌هایش هم کم‌نمک‌اند، یعنی مخاطب باید صبر داشته باشد تا بخندد و این برای یک سریال کمدی یعنی رخداد فاجعه. اعتراض به گرانی، به شرایط موجود در حال حاضر ایران مثل همیشه در این اثر مهران مدیری رخ می‌دهد. اما حقیقتا طنز مهران مدیری انگار ماسیده است. یکی از دلایل ضعف سریال جدید مهران مدیری، ضعف در فیلم‌نامه است. ضعف فیلم‌نامه نیز دلیلش همکاری نکردن او با پیمان قاسمخانی در این سریال بود. چون دقیقا تا سریال قبلی یعنی "دراکولا" پیمان قاسمخانی پای اصلی فیلم‌نامه‌های مهران مدیری بود.
برای مثال، شوخی‌های سطحی و تکراری مانند شوخی‌های جنسی بی‌مورد و یا تکرار بیش از حد یک موقعیت طنز، باعث شده که طنز سریال کم‌عمق و خسته‌کننده به نظر برسد. برای مثال در مورد خالکوبی شخصیت آقای فاضلی و نیلوفر شوخی جنسی بود و بسیار تکرار شد. این که جنسی بود ایرادی ندارد اما این که یک شوخی جنسی تکرار شود نه تنها جذابیتی نخواهد داشت بلکه لوس هم می‌شود.
سبک طنز در سریال "هیولا" بر پایه مسائل اجتماعی بنا شده بود. این طنز به جای شوخی‌های سطحی و جنسی، به مشکلات واقعی جامعه مانند فساد اقتصادی، رشوه، و رانت‌خواری اشاره می‌کرد. همین امر باعث شد تا سریال عمق بیشتری داشته باشد و صرفاً یک کمدی ساده نباشد. اما سبک طنز سریال "قهوه پدری" بیشتر به کمدی‌های قدیمی مدیری، مانند "پاورچین" و "شب‌های برره" شباهت دارد. شوخی‌ها بیشتر موقعیتی و گاه کلیشه‌ای هستند و فاقد نیش و انتقاد اجتماعی عمیق هستند.
نکات مثبت سریال "قهوه پدری"
اما با این حال یک نقطه قوت سریال "قهوه پدری" داشت که این سریال را زنده نگه داشت، آن هم طنز زیبای حامد وکیلی (در نقش آقای فاضلی)، حامد آهنگی (در نقش ایرج بذرپاش)، جواد رضویان (در نقش نجم‌الدین میخچارچی) و در نهایت بازی قابل قبول ملیسا ذاکری (در نقش ملیسا فاضلی) بود.
حامد وکیلی و حامد آهنگی با طنز جذابشان روح تازه‌ای به سریال مدیری بخشیده بودند. یکی از مهم‌ترین انگیزه‌های من به شخصه برای دیدن ادامه سریال بازی این دو بازیگر بود. از طرفی کاراکتر بامزه‌ی میخچارچی با بازی جواد رضویان نمک سریال بود. ملیسا ذاکری هم با صدای عجیب و سبک کمدی فانتزی‌اش فضای سریال "قهوه پدری" را فانتزی‌تر و بامزه‌تر کرده بود.
اما بازیگران دیگر، بازی‌شان بیشتر حکم تیپ را داشت مثل ژاله صامتی، سام درخشانی و از همه مهم‌تر خود مهران مدیری که برعکس تمام کارهایش در این سریال بسیار بی‌نمک ظاهر شد.
نتیجه گیری
در نهایت شوخی‌ها و طنز در سریال "قهوه پدری" چنگی به دل نزد، شوخی‌های سطحی، تا حدودی جنسی و تکراری این اثر، مخاطبان سریال‌های مدیری را ناامید کرد. سریال "قهوه پدری" را به جرئت می‌توان جزو ضعیف‌ترین سریال‌های مدیری دانست. و متاسفانه با این روند مهران مدیری در حال عقبگرد است. من و مخاطبان سریال‌های مدیری حتما انتظارات بیشتری از او داریم و امیدوارم اتفاق جدیدی برای سریال‌های مهران مدیری بیفتد.
شایان آیرملو تبریزی