خرچنگِ بی‌جهت: نقد و بررسی فیلم "خرچنگ" اثر مصطفی شایسته
فیلم «خرچنگ»، سومین فیلم مصطفی شایسته به‌عنوان کارگردان و پرفروش‌ترین فیلم ساخته‌شده توسط او به گزارش سینما تیکت است. پیش از این به فیلم «قلهک» از مصطفی شایسته پرداخته بودیم. در این‌جا می‌خواهیم به نقد فیلم «خرچنگ» بپردازیم.
خلاصه داستان فیلم «خرچنگ»: از طلا تا پری
داستان فیلم «خرچنگ» در مورد یک پسر جوان به نام سعید لطیف (با بازی حامد آهنگی) است که برای دستیابی به ثروت، با زنی بزرگ‌تر از خودش به نام طلا (با بازی شقایق فراهانی) دوست می‌شود. پس از ۲۰ سال رابطه زناشویی، طلا تصمیم به جدایی می‌گیرد و برنامه‌های سعید را مختل می‌کند. او سپس با زن ثروتمند دیگری به نام پری (با بازی گوهر خیراندیش) آشنا می‌شود و داستان ادامه می‌یابد.
تکرار فرمول آشنای «قلهک» در «خرچنگ»
همان‌طور که معلوم است، در فیلم «خرچنگ» دوباره با یک داستان ضعیف سر و کار داریم؛ البته با این شباهت که مصطفی شایسته دوباره از زوج با اختلاف سنی بالا استفاده کرده و انگار می‌خواهد درسی به جوانان بدهد. در فیلم «قلهک» ما دقیقاً شخصیتی داشتیم که با یک زن بزرگ‌تر از خودش ازدواج کرده بود، که اتفاقاً آن به‌اصطلاح امروزی‌ها «شوگر مامی» کسی نبود جز خانم گوهر خیراندیش. شخصیت مقابل او را در فیلم «قلهک» هادی کاظمی بازی کرده بود، که شخصیتی هوس‌ران و خیانت‌کار نشان داده بود. در فیلم «خرچنگ» هم ما شخصیت‌های متعهد نداریم. مثل آخرین فیلمش یعنی «قلهک»، در کل نه روایت باعث دلگرمی مخاطب می‌شود نه شخصیت‌پردازی.
تحلیل تکنیکی فیلم «خرچنگ»: بی‌رمق و تلویزیونی
از نظر اجرا، فیلم «خرچنگ» نه طراحی صحنه‌ی خاصی دارد و نه میزانسن قابل دفاعی. دوربین ثابت، نماهای خنثی و نورپردازی یکنواخت آن را بیشتر شبیه یک اثر تلویزیونی صدا و سیما کرده تا یک اثر سینمایی. موسیقی متن وجود ندارد، اگر دارد خدا بیامرزدش. تدوین مسخره و بدون ریتم است، هیچ حس تعلیق یا ضرب‌آهنگ درستی ایجاد نمی‌کند. به خصوص در انتهای فیلم که وقتی سعید با ناراحتی کتش را به زمین میکوبد، دقیقا یک ثانیه بعد میبینیم با شیرین ( با بازی هدیه بازوند) و نادر ( با بازی محمدرضا علیمردانی) در حال دویدن به سمت یک تالار عروسی اند. حتما شوخی ات گرفته؟ بدون دلیل؛ کات؟
بازی‌ها هم جز اجرای بانشاط حامد آهنگی، چیز خاصی برای ارائه ندارند. گوهر خیراندیش و شقایق فراهانی صرفاً نقش‌هایی تکراری را تکرار می‌کنند، بدون عمق یا چالش تازه‌ای.
آمار فروش فیلم «خرچنگ» : موفقیت تجاری در برابر شکست کیفی
اگر بخواهم حقیقت را برایتان فاش کنم، این فیلم در عین ناباوری، یازدهمین فیلم پرفروش سال ۱۴۰۳ شد؛ با فروش ۴۳ میلیارد تومان، در عوض، فیلم «قلهک» شایسته با ۴ میلیارد در آخرهای جدول فروش قرار گرفت. به گزارش باکس آفیس IMDB، هزینهٔ کل فیلم ۱۵ میلیارد تومان بوده است؛ یعنی این فیلم نزدیک به ۳۰ میلیارد تومان سود خالص برای سازندگان خود داشته است.
اما چگونه می‌شود که این فیلم «خرچنگ» پرفروش می‌شود؟
زندگی روزمره و شرایط افتضاح اقتصادی ایران باعث شده مردم برای فرار از حس خفگی و فشار زندگی طاقت‌فرسا، به فیلم‌های سطحی و صرفاً خنده‌دار با بازیگران معروف رو بیاورند. در کنار این مصیبت، حضور طنزپردازی چون حامد آهنگی هم بی‌تأثیر نیست. او بار اصلی کمدی فیلم را به دوش کشید و موجب شد فیلم «خرچنگ» برای من قابل تحمل شود.
کمی حرف حساب
روی صحبتم با آقای شایسته و فیلمسازانی است که فیلم‌هایی بی‌محتوا و بی هدف مانند "خرچنگ" می‌سازند. اگر نمی‌توانید فیلم خوب بسازید، بهتر است حداقل از فضای فیلمسازی فاصله بگیرید. این مردم بی‌نوا چه گناهی کرده‌اند که باید این هزینه هنگفت را در این شرایط بد اقتصادی بپردازند و هزلیات ببینند؟ آیا دلتان برای مردم نمی‌سوزد؟ ۴۳ میلیارد تومان پول کمی نیست. این پول می‌تواند صرف اهداف فرهنگی شایسته‌تری شود تا این که فقط یک ساعت و نیم تلاش بیهوده برای خنداندن مخاطب.
نتیجه‌گیری نقد فیلم «خرچنگ» : طنز سطحی ادامه دارد
در نتیجه؛ این سبک افتضاحات، ماحصل سیاست‌های افتضاح‌تر و شرایط سخت کشورمان ایران است. این فضائح در خور و شایسته‌ی سینمای ایران نیست، هرچند در هر دوره‌ای چنین سبک فیلم‌هایی باید ساخته شوند تا بیننده‌ی عام، فیلم خوب و بد را بتواند از هم تشخیص دهد و صرفاً به‌دلیل کمدی بودن یک فیلم، هزینه نکند. نقد فیلم «خرچنگ» اثر مصطفی شایسته، پرونده‌اش با نمره‌ی ۲ از ۱۰ بسته شد. راستی من نفهمیدم؛ این همه حیوان، چرا خرچنگ؟!
شایان آیرملو تبریزی